Strona 4 z 5
Przesyłki okolicznościowe poczty konnej, zorganizowanej w trzech etapach w latach 1971, 1972, 1973 roku z okazji 500. rocznicy urodzin Mikołaja Kopernika.
W 1973 roku cała Polska, a chyba nawet cały świat, obchodzili 500 lecie urodzin Mikołaja Kopernika. Z tej okazji szkoły, organizacje i różne instytucje przygotowywały liczne imprezy, mające uczcić pamięć wielkiego astronoma. Poczta uczciła ten rok poprzez przesłanie przesyłek listowych między innymi pocztą dyliżansową. Poczta dyliżansowa kursowała „Szlakiem Kopernika” z Olsztyna do Krakowa.
Poczta dyliżansowa przebyła cały Szlak Kopernika w dniach od 8 maja do 16 czerwca 1973 roku. Pocztę przewieziono następującą trasą: Olsztyn - Dobre Miasto - Lidzbark Warmiński - Pieniężno - Braniewo – Frombork - Elbląg - Malbork - Sztum - Kwidzyn - Grudziądz - Wąbrzeźno - Brodnica - Golub Dobrzyń - Chełmża - Chełmno - Bydgoszcz - Toruń - Ciechocinek - Włocławek - Gostynin - Kutno - Łęczyca - Zgierz - Łódź - Tuszyn - Piotrków Tryb. - Paradyż - Smyków - Kielce - Chęciny - Jędrzejów - Miechów - Słomniki - Kraków. Każde miasto, leżące na szlaku przejazdu miało swój stempel, rozprowadzano także okolicznościowe koperty, z wizerunkiem astronoma, znaczkami oraz stemplami. Cały przejazd, wszystkie walory filatelistyczne otrzymały staranną szatę graficzną.
Organizatorem tej wspaniałej imprezy był Zarząd Główny Polskiego Związku Filatelistów przy udziale Zarządów Okręgu Olsztyna, Gdańska, Bydgoszczy, Łodzi, Kielc i Krakowa. Na trasie przejazdu wyznaczono 35 miast docelowych.
Z Muzeum Poczty i Telekomunikacji we Wrocławiu wypożyczony został mieszczący 9 pasażerów dyliżans, jeden z 25 pojazdów typu Berline mit Coupé Cesarskiej Poczty Niemieckiej z 1873 r., wykonanych w latach 1938-1939.
Pocztę obsługiwali pocztylion, stangret i trębacz ubrani w stroje historyczne uszyte w pracowni Teatru im. Stefana Jaracza w Olsztynie.
Z tej okazji wydano okolicznościowe koperty, na których z dołu po lewej stronie wydrukowano ilustracje w 2 kolorach: brązowym i niebieskim, na których umieszczono widok dyliżansu z napisem „Poczta Dyliżansowa w 500-lecie urodzin Mikołaja Kopernika”. Na przesyłanych listach naklejane były nalepki poczty dyliżansowej kasowane stempelkami w kolorze fioletowym z oznaczeniem trasy.
Arkusik nalepek.
Znaczki pocztowe były stemplowane w każdej miejscowości, każdorazowo innym kasownikiem.
Na uwagę zasługuje fakt, że pierwszych 8 stempli pocztowych (Olsztyn, Dobre Miasto, Lidzbark Warmiński, Pieniężno, Braniewo, Frombork, Elbląg do Malborka) zaprojektowano różnorodnie, następne 27 stempli od Sztumu do Krakowa jednakowo, z tą tylko różnicą, że każdorazowo wstawiana była oczywiście inna data dzienna oraz herb danej miejscowości. Poczta przewiozła w sumie ponad 200 tysięcy listów.
Projektantem całości, w tym wszystkich stempli pocztowych był olsztyński filatelista Witold Salmonowicz, ówczesny wiceprezes Klubu PZF „Copernicana”.
Z okazji przejazdu Dyliżansu Pocztowego w każdej z miejscowości organizowane były imprezy, nawiązujące do głównej idei – 500. rocznicy urodzin Mikołaja Kopernika.
Komplet pokazany poniżej, dodatkowo niektóre miasta powtarzają się, ale mając inny kolor nadruku na kopercie.
I taka sobie ciekawostka: stempel czerwony, podpisy obsługi dyliżansu potwierdzone na drugiej stronie koperty.
W kwietniu 1972 roku Wanda Tomaszewska – toruńska graficzka, specjalizująca się w technice drzeworytu, zaprojektowała znaczki i ilustracje do kartek pocztowych nawiązujących do życia i działalności M. Kopernika, emisji „Na szlaku Kopernika”.
Projekty znaczków przedstawiały herby ważniejszych miejscowości znajdujących się na szlaku przejazdu dyliżansu pocztowego, organizowanego w ramach obchodów 500. rocznicy urodzin Mikołaja Kopernika, a ilustracje kartek ukazywały zabytkowe budowle bądź sceny rodzajowe.
Emisję otwiera kartka ze znaczkiem z herbem Torunia, która pokazuje scenę narodzin najmłodszego syna Koperników – Mikołaja w 1473 roku.
Kartkę ze znaczkiem z herbem Bydgoszczy ilustruje XVI-wieczna panorama miasta z obserwatorium astronomicznym Ojca Bartłomieja.
Z herbem Krakowa – wnętrze pracowni astronomicznej na krakowskiej Alma Mater w 1494 roku, zwiedzanej przez młodego Mikołaja i żaków.
Na główny plan wysuwają się takie przyrządy: kwadrant słoneczny, służący do wyznaczenia nachylenia ekliptyki do równika niebieskiego; astrolabium pierścieniowe – najbardziej złożony instrument dawnej astronomii, pozwalający mierzyć długość i szerokość ekliptyczną gwiazd i planet; przyrząd lub trójkąt paralaktyczny (trikwetrum), którym można określić odległość zenitalną ciała niebieskiego, a który wykorzystywano do wyznaczenia parakalsy Księżyca.
Były one przekazane przez Marcina Bylicę - astronoma i astrologa - w testamencie dla Akademii Krakowskiej gdzie swój bogaty księgozbiór i instrumenty przekazał jako dar.
Był on wychowankiem Akademii Krakowskiej; 1463 wykładał astronomię na uniwersytecie w Padwie, 1463/64 — astrologię na uniwersytecie w Bolonii, od 1466 przebywał na Węgrzech jako profesor Academie Istropolitanae, a następnie Akademii w Budzie; wraz z Regiomontanusem opracował tablice astrologiczne (Tabulae directionum);
Kolejna kartka to Zamek nad Łyną w Olsztynie wzmocniony przez Kopernika w 1520 roku przed napaścią wojsk krzyżackich.
Kartka z herbem Lubawy – pokazuje scenę powitania Retyka z Wittenbergi przez Mikołaja Kopernika.
Następna kartka to z herbem Grudziądza – widok zamku i portret Kopernika oraz napis „1526 r. Rozprawa o monecie”.
Ostatnia z emisji ze znaczkiem z herbem Chełmna, na ilustracji ukazuje budynek pierwszego Gimnazjum w mieście.
