Strona 5 z 5
Mikołaj Kopernik na banknotach.
Wizerunek Mikołaja Kopernika wielokrotnie umieszczano na polskich znakach pieniężnych – obiegowych oraz kolekcjonerskich monetach i banknotach. Postać Kopernika stanowi także motyw przewodni wielu niezrealizowanych projektów.
Rok 2023 ogłoszono Rokiem Mikołaja Kopernika, przypada w nim bowiem 550. rocznica urodzin i 480. rocznica śmierci Kopernika. To znakomita okazja do przypomnienia wybranych wizerunków autora „O obrotach sfer niebieskich”, które widnieją na polskich banknotach również tych fantazyjnych.
Banknot 100 złotych z 1969 roku.
Na awersie portret Mikołaja Kopernika z muzeum we Fromborku.
Rewers - Pomnik Mikołaja Kopernika stoi na toruńskim Rynku, w cieniu gotyckiego Ratusza Staromiejskiego. To jedno z najczęściej fotografowanych miejsc w mieście, a także punkt spotkań mieszkańców i turystów. Mikołaj Kopernik ubrany jest w togę profesorską. W swojej prawej ręce trzyma tzw. sferę armilarną. Jest to przyrząd, który wyglądem przypomina sferę niebieską, a służy do wyznaczania współrzędnych równikowych i eliptycznych. Palcem lewej dłoni wskazuje na obiekt swoich zainteresowań czyli niebo. Aby nikt nie miał wątpliwości, napis na pomniku głosi, że to Nicolaus Copernicus Thorunensis. Terrae motor, Solis Caelique stator czyli Mikołaj Kopernik Torunianin. Ruszył Ziemię, wstrzymał słońce i niebo.
Mikołaj Kopernik, patrzący z góry na to co dzieje się na toruńskim rynku, już nie raz był świadkiem i bohaterem ciekawych wydarzeń. To w tym miejscu władze Uniwersytetu Mikołaja Kopernika oddają cześć i szacunek swojemu patronowi w każdą rocznicę jego urodzin, a dzieje się to 19 lutego.
Pomnik został odsłonięty w 1853 roku.
Po lewej stronie banknotu mamy schemat ruchu obiegowego Ziemi, gdzie Ziemia obiega Słońce po drodze zwanej orbitą – ma ona elipsy, której jednym z ognisk jest Słońce;
Po prawej stronie widzimy planetę Ziemia, która przechodzi przez punkt nazywany peryhelium. Oznacza to, że znajduje się możliwie najbliżej naszej dziennej gwiazdy. Od Słońca będzie dzielić nas dystans 147,1 milionów kilometrów.
Banknot o nominale 1000 zł.
Banknot zaprojektowany przez Henryka Tomaszewskiego i Juliana Pałkę (wydrukowany z datą emisji 29 października 1965 r.) wprowadzono do obiegu na początku czerwca 1966 r. Emisja nowego banknotu towarzyszyła obchodom tysiąclecia Państwa Polskiego, celebrowanego przez władze w kontrze do kościelnych uroczystości milenijnych. Pieniądzem tym posługiwano się aż do końca 1978 r.
Na przedniej stronie banknotu projektanci przedstawili podobiznę Mikołaja Kopernika, wzorowaną zapewne na portrecie autorstwa Jeremiasza Falcka z 1644 r. Na odwrotnej stronie zaprezentowali fragment reprodukcji ilustrującej kopernikańską teorię heliocentryczną, pochodzącej z wydanego w 1661 r. dzieła kartografa Andreasa Cellariusa. Dzięki temu artyści wzbogacili projekt banknotu o niezwykle barwny model astronomiczny, prezentujący Ziemię i planety krążące wokół Słońca.
Projekt nominału 500-złotowego z datą 2 stycznia 1971 r. Wizerunek uczonego na przedniej stronie banknotu wzorowano na portrecie Kopernika wykonanym przez nieznanego artystę prawdopodobnie pod koniec XVI w. Obraz ten jest obecnie prezentowany w Ratuszu Staromiejskim w Toruniu (tzw. portret toruński). Przedstawia astronoma o wyrazistych rysach, z ciemnymi falującymi włosami. Charakterystyczne są tu niesymetryczne oczy Kopernika – lewe oko znajduje się niżej niż prawe.
Na odwrotnej stronie projektu banknotu umieszczono widok toruńskiej starówki od strony Wisły, co stanowi nawiązanie do miejsca urodzenia uczonego.
Projekt, 1000 zł, 2 stycznia 1973 r., proj. Andrzej Heidrich.
Artysta inspirował się portretem z toruńskiego ratusza, a do postaci astronoma dodał kwiat konwalii – uznawany za symbol wiedzy i sztuki medycznej, często umieszczany obok wizerunków „znakomitych mężów celujących wiedzą i uczonością”.
Na przedniej stronie banknotu widać również astrolabium Kopernika – instrument wykorzystywany w astronomii do wyznaczania położenia ciał niebieskich.
Na odwrotnej stronie projektu artysta przedstawił fragment drzeworytu z wizerunkiem północnej półkuli nieba, pochodzący ze starożytnego dzieła Aratosa z Soloj „Phaenomena – o znakach niebieskich”.
Najbardziej znane Polakom oblicze Mikołaja Kopernika znalazło się na projekcie przygotowanym przez Andrzeja Heidricha. Był to – utrzymany w tonacji żółtej i niebieskiej – obiegowy banknot o nominale 1000 zł, z datą emisji 2 lipca 1975 r.
Wizerunek astronoma na przedniej stronie banknotu wzorowany jest na portrecie toruńskim.
Na odwrotnej stronie artysta zilustrował Układ Słoneczny według teorii heliocentrycznej: z centralnie usytuowanym Słońcem, wokół którego – jak na rycinie Cellariusa – po eliptycznych orbitach krąży sześć planet. Po lewej stronie widać także fragment astrolabium. Banknot 1000-złotowy z Kopernikiem pozostawał w obiegu przez ponad 20 lat. Wycofano go dopiero z końcem 1996 r., po denominacji złotego.
Projekt bez daty, 100 zł, proj. Zbigniew Kaja.
Projekt banknotu o nominale 100 zł został utrzymany w odcieniach intensywnego fioletu, granatu i szarości.
Na przedniej stronie biletu widnieje popiersie Kopernika wzorowane na portrecie toruńskim, prezentowane jednak w odważnej autorskiej interpretacji artystycznej.
Na odwrotnej stronie banknotu ukazano, w kubistycznej formie, scenę przedstawiającą astronoma i dwie towarzyszące mu postacie. Uczony w jednej ręce trzyma model sfery niebieskiej, a drugą chwyta inny model, niesiony przez postać trzymającą klucze. Klucze stanowią tu niejako znak wtajemniczenia i dostępu do wiedzy, który utorowała rewolucyjna teoria kopernikańska.
Banknot pamiątkowy 550 koperników poświęcony wielkiemu warmiakowi Mikołajowi Kopernikowi w 550 rocznicę urodzin.
Wydany 8 listopada 2022 r. przez Starostwo Powiatowe w Olsztynie we współpracy z Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie. Muzeum Mikołaja Kopernika, Powiatem Olsztyńskim i Światowym Kongresem Kopernikańskim. Walor wydrukowany przez Zakład Poligraficzny Spręcograf s.c., w nakładzie 4 000 sztuk na cele promocyjne.
Projektant: Krzysztof Matys
Republika Słowacka. Projekt autorstwa Mateja Gábriša. Banknot kolekcjonerski z okazji 550. rocznicy urodzin Mikołaja Kopernika.
Podłoże: papierowe ze znakiem wodnym na całej powierzchni, w postaci geometrycznych wzorów oraz mikrowłóknami; Wymiar: 157 x 86 mm; Seria MK (Mikołaj Kopernik) w nakładzie 400 sztuk; seria PL (Polska, przeznaczona na polski rynek) w nakładzie 200 sztuk; seria MG (Matej Gábriš) w nakładzie 300 sztuk, z tego 200 numerowych sztuk znajdzie się roczniku.. Data wydania: (13) styczeń 2023 r. W opisie pamiątki autor przypisuje Kopernikowi niemieckie pochodzenie.
Na przedniej stronie portret z imieniem i nazwiskiem oraz latami życia Mikołaja Kopernika. W tle rycina miasta (Toruń) związanego z Kopernikiem, tekstu naukowego z ryciną kopernikowskiej wizja Wszechświata w „De revolutionibus orbium coelestium” oraz elementów astronomicznych. Po lewej stronie napis „nieobiegowy / banknot / kolekcjonerski”. Nominał 550 nawiązujący do rocznicy; Seria i numer.
Na tylnej stronie dom Kopernika w Toruniu, stylizowana rycina Układu Słonecznego na rozetowym tle, przyrząd astronomiczny trikwetrum; Nominał 550 nawiązujący do rocznicy, napis okolicznościowy. Na dole nota „NON-NEGOTIABLE 550 / ART ONLY GABRISNOTE” i rok emisji „2023”.
Frombork. Banknot wyemitowane przez Urząd Miasta i Gminy Frombork i wydrukowany przez Polską Wytwórnię Papierów Wartościowych S.A. Banknot wydany z okazji 700–lecia nadania Fromborkowi praw miejskich,
Nominał 20 koperników, nakład 2 000 sztuk, emisja 1 stycznia 2010 r. Banknot o wartości 20 złotych mógł być używany od 1 stycznia do 28 lutego 2010 r. do regulowania należności za towary lub usługi w placówkach handlowych, gastronomicznych i usługowych na terenie Fromborka, które przystąpiły do akcji promocyjnej, Na przedniej stronie „tradycyjny” portret Kopernika.
Frombork. Banknot wyemitowane przez Urząd Miasta i Gminy Frombork i wydrukowany przez Polską Wytwórnię Papierów Wartościowych S.A. Banknot wydany z okazji 700–lecia nadania Fromborkowi praw miejskich.
Nominał 15 koperników, nakład 2 500 sztuk, emisja 1 maja 2010 r. Bon o wartości 15 złotych mógł być używany od 1 do 31 maja 2010 r. do regulowania należności za towary lub usługi w placówkach handlowych, gastronomicznych i usługowych na terenie Fromborka, które przystąpiły do akcji promocyjnej, Na przedniej stronie portret Kopernika według rekonstrukcji Centralnego Laboratorium Kryminalistycznego Policji.
Banknot 100 zł z 1962 roku, gdzie rewers banknotu przedstawia fragment mapy nieba z gwiazdozbiorem.
Banknot 50 zł z 2007 roku, gdzie na rewersie znajduje się instrument armilarny czyli klasyczny przyrząd astronomiczny obrazujący ruch ciał niebieskich na nieboskłonie. Znany i wykorzystywany od starożytności obowiązkowy rekwizyt astronoma widoczny na każdym pomniku Kopernika, który w jego centrum umieścił zamiast Ziemi Słońce.
Banknot 20 zł z 1963 roku, gdzie na rewersie jest fragment miasta Torunia z czasów Mikołaja Kopernika.
